Thế giới hiện nay đang nhấn mạnh vào giai đoạn pre hospital, với mô hình xe cấp cứu lưu động có trang bị máy CT-Scan sẽ giúp người bệnh được điều trị trong “thời gian kim cương”, tăng cơ hội được cứu sống và phục hồi. Đây là một trong những nội dung được đề cập đến trong khóa học Asian Stroke Summer School 2021 do Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ tổ chức.Nội dung bài viết:

31 bài báo cáo trong 2 ngày

“Cấp cứu đột quỵ – Tuyệt đối không chần chừ vì bậc thang điều trị”

Xe cấp cứu lưu động có máy CT-Scan – giải pháp cho bệnh nhân đột quỵ được điều trị trong thời gian “kim cương”

Hãy gắn kết trái tim và khối óc lại với nhau

31 bài báo cáo trong 2 ngày

Diễn ra tại Cần Thơ đúng thời điểm Ngày Đột quỵ thế giới (29/10), chương trình đào tạo y khoa liên tục CME “Cập nhật Chẩn đoán và điều trị Đột quỵ – Từ lý thuyết đến thực hành” năm 2021 quy tụ dàn chuyên gia đến từ Hội Đột quỵ châu Âu (ESO), Đại học Inselspital Thụy Sĩ và các bệnh viện có trung tâm điều trị đột quỵ lớn trên cả nước.

Hằng năm, chương trình đào tạo sẽ diễn ra vào tháng 6, tuy nhiên năm nay do tình hình dịch bệnh COVID-19 nên được thực hiện trễ hơn so với sự kiến ban đầu, dưới 2 hình thức trực truyến và trực tiếp.

Theo đó, tại Cần Thơ, đầu cầu trực tiếp sự kiến được giới hạn số lượng người tham dự để đảm bảo yêu cầu chống dịch, trong đó chủ yếu là bác sĩ thuộc các bệnh viện tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời phát trực tuyến với sự đăng ký tham dự hơn 500 chuyên gia trong và ngoài nước theo dõi.

Để đảm bảo công tác phòng chống dịch bệnh, hội thảo đã được thực hiện dưới 2 hình thức vừa trực tiếp, vừa trực tuyến với các hội viên tham dự đến từ mọi miền đất nước

Trong 2 ngày 29 và 30/10, 4 phiên của hội nghị với 31 bài báo cáo (trong đó 21 bài đến từ các chuyên gia trong nước và 10 bài từ chuyên gia nước ngoài) mang đến nhiều kiến thức từ phổ quát đến chuyên sâu, cập nhật những thông tin mới về kỹ thuật chẩn đoán, can thiệp và điều trị đột quỵ.

Phát biểu tại hội nghị, TS.BS Trần Chí Cường – Chủ tịch Liên chi hội Can thiệp Thần kinh TPHCM – người mang khóa học quốc tế này về Việt Nam cho biết, mục đích của khóa học là cập nhật những kiến thức và phương pháp điều trị mới về thần kinh – đột quỵ cho các bác sĩ, tạo sự hợp tác, liên kết giữa các bệnh viện tuyến huyện.

Đây cũng là định hướng trong tương lai để đào tạo nguồn nhân lực phủ hết các tỉnh thành đều có bác sĩ can thiệp mạch, bác sĩ lấy huyết khối, xây dựng được phòng DSA, tăng số lượng bệnh nhân đột quỵ được tiếp cận trong thời gian vàng.

Bên cạnh đó, hội nghị năm 2021 mang đến nhiều nét đặc thù hơn so với những chương trình trước ở tính ứng dụng công nghệ kịp thời, giúp việc tiếp cận nội dung bài giảng dễ dàng và thuận tiện hơn trong bối cảnh dịch bệnh.

TS.BS Trần Chí Cường – Chủ tịch Hội Can thiệp thần kinh TPHCM, Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ chính là người đã bỏ ra nhiều tâm huyết để mang khóa học chuẩn quốc tế Asian Stroke Summer School 2019 về Việt Nam.

“Nội dung cũng có sự khác biệt lớn, bên cạnh những kiến thức, thực hành lâm sàng về các phương pháp điều trị mới thì việc giới thiệu ứng dụng công nghệ robot mở ra một điểm sáng đầy triển vọng trong điều trị, can thiệp điều trị đột quỵ. Điều này cho thấy, công nghệ, kỹ thuật đóng góp một phần quan trọng giúp tăng khả năng điều trị, giảm thiểu tỉ lệ tử vong, di chứng cho đột quỵ.

Ngoài ra, nhiều bài báo cáo trong hội nghị một lần nữa nhấn mạnh vấn đề tiết kiệm thời gian vàng cho bệnh nhân đột quỵ. Đồng thời, cần tuyên truyền rộng rãi đến cộng đồng hơn nữa về các dấu hiiệu của đột quỵ, giúp người dân nhận biết đúng đắn về căn bệnh gây tàn phế hàng đầu Việt Nam. Từ đó, giúp bệnh nhân đến kịp giờ vàng, nâng cao tỉ lệ cứu sống người bệnh và hạn chế di chứng” – TS.BS Trần Chí Cường cho biết.

Chương trình đào tạo liên tục CME với nhiều nội dung mới, hấp dẫn trong chẩn đoán và điều trị đột quỵ

“Cấp cứu đột quỵ – Tuyệt đối không chần chừ vì bậc thang điều trị”

Tham dự hội thảo trực tiếp, TTND.GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông – Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam mang đến đề tài “Tổng quan về đột quỵ”, trong đó nhấn mạnh căn bệnh này trên thế giới và cả Việt Nam đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa.

Chuyên gia dẫn chứng, theo thống kê năm 2019 của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), toàn thế giới có khoảng 101,5 triệu người sống chung với khuyết tật sau đột quỵ và 6,6 triệu người tử vong.

Nếu không hạ huyết áp, cholesterol, cải thiện chế độ ăn và ngừng hút thuốc thì con số này sẽ gia tăng, dự kiến đến năm 2030, đột quỵ lần đầu ước tính khoảng 22 triệu người và 7,8 triệu người tử vong, trong khi đó con số này năm 2010 là 16,9 triệu người và 5,9 triệu người. Đồng thời, căn bệnh này để lại nhiều gánh nặng cho xã hội, tăng tỉ lệ tái nhập viện và chi phí chăm sóc. Năm 2015, tổng chi phí cho đột quỵ ở Mỹ là 66,3 tỷ USD, dự kiến 2030 là 143 tỷ USD.

Theo GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông, ở Việt Nam chưa có thông kê cụ thể, nhưng năm 2012, Bộ Y tế và một số nhóm đã làm thống kê tại các bệnh viện,  ghi nhận tỉ lệ chảy máu não khoảng 40-50%, tử vong trong 28 ngày (51% chảy máu não, 20% nhồi mãu não), bệnh nhân nhập viện trung bình là 42 giờ, 84% bệnh viện tỉnh có CT-Scan và bác sĩ chuyên khoa thần kinh. “Những điều này cho thấy chưa đáp ứng được nhu cầu và điều trị và chúng ta cần phải nỗ lực hơn nữa” – Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam nói.

TTND.GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông từ Hà Nội đến tham dự trực tuyến đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý giá trong thực tiễn điều trị đột quỵ cho các học viên

Một điểm thú vị được vị giáo sư nhấn mạnh từ bài học của các nước trên thế giới đó là, mục tiêu lớn nhất trong điều trị đột quỵ là vì bệnh nhân, không phải bác sĩ hay bệnh viện. Mặt khác, khi tiếp nhận người bệnh, điều quan trọng khi đã xác nhận sơ bộ tình trạng, chẳng hạn như có khả năng tắc mạch lớn, thiếu máu não thì cần chuyển thẳng ngay đến các cơ sở y tế có khả năng chẩn đoán và điều trị. Tuyệt đối không chần chừ vì bậc thang điều trị, từ phường đến xã, xóm hay huyện rồi mới đến các tuyến cao hơn, như vậy sẽ mất thời gian, cơ hội vàng của người bệnh.

Trong bài báo cáo, GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông cũng đưa ra nhiều minh họa cho các hệ thống chăm sóc đột quỵ hiện đại, như tại Hoa Kỳ giúp giảm tỉ lệ tử vong đáng kể. Ngoài ra, ông cho rằng, vấn đề phục hồi chức năng, tăng cường dinh dưỡng cho não trước đến nay ít được quan tâm, vì cho rằng đây là các biện pháp không chính thức. Tuy nhiên, hiện nay thế giới đã có quan niệm khác.

“Năm 2021, guidelines của Tổ chức Đột quỵ thế giới xác định rõ ràng cerebrolysin có tác dụng để dự phòng và phòng ngừa đột quỵ. Chúng ta dùng cả trong giai đoạn cấp và giai đoạn phục hồi chức năng, hiệu quả rõ ràng cho bệnh nhân từ những ngày đầu. Vì vậy, chúng ta không chờ đến khi phục hồi chức năng mới sử dụng” – GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông cho biết.

Xe cấp cứu lưu động có máy CT-Scan – giải pháp cho bệnh nhân đột quỵ được điều trị trong thời gian “kim cương”

TTƯT.PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng – Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM – bác sĩ đầu tiên của Việt Nam vừa được vinh danh tại giải Cống hiến của Hội Đột quỵ thế giới cũng mang đến hội nghị 2 đề tài báo cáo lý thú.

Ở bài báo cáo thứ nhất, “Cập nhật các nghiên cứu mới điều trị nhồi máu não cấp bằng tiêu sợi huyết”, chuyên gia đã cập nhật những nghiên cứu mới nhất trong 3 hội nghị được xem là lớn nhất thế giới, Hội nghị Đột quỵ Hoa Kỳ, Hội nghị Đột quỵ châu Âu và Hội nghị Đột quỵ thế giới năm 2021 đang diễn ra tại châu Âu.

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, sự thành công trong điều trị đột quỵ không chỉ là tiêu sợi huyết hay lấy huyết khối bằng dụng cụ mà nó bao gồm một chuỗi: giáo dục cộng đồng để nhận diện dấu hiệu sớm của đột quỵ; hệ thống vận chuyển người bệnh đến bệnh viện gần nhất có khả năng điều trị đột quỵ; và giai đoạn điều trị tại các cơ sở y tế.

Hiện nay, ở Việt Nam chỉ quan tâm đến việc điều trị tại bệnh viện, trong khi đó rất ít tác động đến giai đoạn “pre hospital” (giai đoạn trước nhập viện). “Tại Bệnh viện Nhân dân 115, với số lượng 14.000 bệnh nhân đột quỵ nhập viện hằng năm thì có đến 90% bệnh nhân đến bằng những xe cá nhân. Điều này cho thấy hệ thống cấp cứu của chúng ta hoạt động gần như rất hạn chế.

Thế giới hiện nay đang nhấn mạnh vào giai đoạn pre hospital, thay đổi những quy trình mới tiếp cận bệnh nhân đơn giản, nhanh, chính xác để được điều trị trong cửa sổ ngắn nhất. Đối với đột quỵ cấp thì thời gian được xem là yếu tố cực kỳ quan trọng để quyết định hiệu quả việc điều trị. Bởi vì thời gian là não, nếu chúng ta tiết kiệm thời gian sẽ tiết kiệm được não” – PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng cho biết.

Điểm nhấn tích cực trong bài báo cáo này, Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM đã đưa ra những nghiên cứu tích cực và công bố về quy trình bệnh nhân được chụp CT-Scan và điều trị đột quỵ ngay trên xe cấp cứu lưu động. Điều này khác với các quy trình trước đây, thay vì bệnh nhân đến bệnh viện, được tiếp nhận, sau đó chụp hình ảnh học mới được điều trị thì hiện nay đã được rút ngắn với phương án xe cấp cứu có CT-Scan.

Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra, việc điều trị đột quỵ ngay trên xe cấp cứu lưu động được trang bị CT-Scan giúp cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân sau 3 tháng và có đến 33% các bệnh nhân được điều trị rtPA trong “thời gian kim cương”, tức là trong vòng 60 phút kể từ khi có triệu chứng khởi phát.

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng gọi đây là “một điều đáng ngạc nhiên – amazing”, bởi hiện nay ở Mỹ, tại cơ sở điều trị tốt nhất đột quỵ trong giai đoạn đã đến bệnh viện cũng chỉ có 3% bệnh nhân được điều trị trong “thời gian kim cương”. Hiệu quả mang lại là tỉ lệ bệnh nhân phục hồi tốt cao hơn rõ rệt ở nhóm bệnh nhân được điều trị trên xe cấp cứu lưu động có CT-Scan.

“Điều trị rtPA phụ thuốc rất nhiều vào thời gian. Trong đột quỵ, chúng ta thường nhắc đến “giờ vàng” là từ 0-180 phút. Trên thực tế, tại Bệnh viện Nhân dân 115 đã thực hiện trên 5.000 trường hợp rtPA đường tĩnh mạch nhưng tôi chưa ghi nhận trường hợp nào được điều trị trong 60 phút đầu tiên. Trong khi đó, từ 0 – 60 phút trong đột quỵ được xem là “thời gian kim cương”, nếu được điều trị khi đó thì tỉ lệ bệnh nhân hồi phục tốt gấp 3 lần so với cửa sổ thường quy.

Như vậy, nếu có xe cấp cứu lưu động với trang bị CT-Scan sẽ có thêm 17% bệnh nhân được điều trị với rtPA (97% vs 80%), thêm 30% được điều trị trong “thời gian kim cương”, giảm tỉ lệ tàn phế của bệnh nhân sau 3 tháng và thêm được 10% các bệnh nhân phục hồi gần như hoàn toàn, trở lại gần như 100% sau thời điểm 3 tháng.

Hiện nay, rất nhiều tiểu bang của Mỹ đã được trang bị những chiếc xe này. Ở Châu Á hiện có rất ít quốc gia làm được như Qatar, Trung Quốc và gần chúng ta nhất là Thái Lan (2 xe). Việt Nam hiện chưa có” – PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng cho biết.

Kết luận phần báo cáo, vị chuyên gia nêu rõ quan điểm: “Thời gian luôn là yếu tố quan trọng tác động đến kết quả điều trị đột quỵ cấp. Trong các thử nghiệm mới hiện nay, qua 2 nghiên cứu BEST MSU và ANGIO-CAT chúng ta rút ngắn thời gian điều trị tĩnh mạch cũng như lấy huyết khối dụng cụ chắc chắn sẽ cải thiện được kết cục cho bệnh nhân.

Các nghiên cứu Mr Clean NO IV, SWIFT DIRECT SAFE cho thấy, điều trị bắc cầu rtPA + can thiệp nội mạch vẫn được xem là điều trị chuẩn mực đối với các bệnh nhân đột quỵ cấp có tắc động mạch lớn trong cửa sổ 4,5 giờ”.

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng – bác sĩ đầu tiên của Việt Nam được vinh danh tại giải Cống hiến của Hội Đột quỵ thế giới tham dự hội thảo với 2 đề tài thu hút sự quan tâm của đông đảo học viên

Ở bài báo cáo thứ 2, TTƯT.PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng đã có phần chia sẻ chi tiết và sinh động về vấn đề “Kiểm soát tăng huyết áp trên bệnh nhân đột quỵ não”, bao gồm nhồi máu não và xuất huyết não.

Theo đó, đối với nhồi máu não, hạ huyết áp chỉ thực hiện khi người bệnh vượt ngưỡng 220/120mmHg đến trong 24 giờ đầu. Đồng thời, việc giảm cũng rất thận trọng, chỉ khoảng 15-20% ở mức huyết áp đầu tiên trong vòng 24 giờ. Trong khi đó, đối với xuất huyết não, khi mức huyết áp trên 180mmHg phải hạ áp và có thể đưa huyết áp mục tiêu 140-160 ngay lập tức trong thời gian cấp. Ngoài ra, việc hạ áp này ở xuất huyết não không phải chờ đợi sau 24 giờ như nhồi máu não mà được thực hiện ngay khi bệnh nhân vừa đến.

Thông thường, để đạt mục tiêu này cần phải sử dụng thuốc truyền tĩnh mạch. Việc sử dụng thuốc trong giai đoạn cấp cũng có sự khác biệt. Nếu nhồi máu não có 3 lựa chọn là Nicardipine, Labetolol, Nitroprusside, thì ngược lại xuất huyết não chỉ có 2 lựa chọn trong số đó, riêng Nitroprusside không được sử dụng cho bệnh nhân xuất huyết não.

Về mặt lâu dài có thể sử dụng thuốc ức chế men chuyển (phối hợp lợi tiểu) hoặc thuốc chẹn canxi. Mục tiêu lâu dài đối với nhồi máu não là dưới 140/90mmHg, cho hầu hết các bệnh nhân và dưới 130/80mmHg với bệnh nhân tiểu đường hoặc bệnh nhân có bệnh lý mạch máu nhỏ. Đối với bệnh nhân xuất huyết não, việc kiểm soát huyết áp càng thấp càng tốt.

“Như vậy, khi bệnh nhân đến với chúng ta trong giai đoạn cấp, nhồi máu não trong 24 giờ đầu tiên là đèn đỏ, đừng nên đụng đến huyết áp khi chưa khảo sát kỹ bệnh nhân. Sau đó vài ngày là đèn vàng, đó là thời gian trì hoãn để đánh giá bệnh nhân có tắc động mạch lớn hay không, có cần huyết áp cao để duy trì dòng chảy hay không và sau giai đoạn cấp khi bệnh nhân ổn định chúng ta mới bắt đầu kiểm soát huyết áp.

Ngược lại, các bệnh nhân xuất huyết não chúng ta phải kiểm soát huyết áp ngay lập tức khi vừa đến. Tương tự như gặp đèn xanh, chúng ta chạy ngay lập tức, không chờ đợi bất kỳ thời điểm nào cả, bởi vì dù giai đoạn cấp hay giai đoạn muộn việc kiểm soát huyết áp được xem là có lợi cho bệnh nhân xuất huyết não” – PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng kết luận.

Hãy gắn kết trái tim và khối óc lại với nhau

“Let’s put the heart and brain together – Hãy gắn kết trái tim và khối óc lại với nhau” là câu nói gợi mở trong đề tài “Đột quỵ do nguyên nhân tim mạch và định hướng trong điều trị” do PGS.TS Hồ Thượng Dũng – Chủ tịch Hội Tim mạch Can thiệp Việt Nam – Phó giám đốc Bệnh viện Thống Nhất báo cáo. Qua đó đề cập đến mối quan hệ chặt chẽ giữa tim và đột quỵ, đồng thời bác sĩ Tim mạch và bác sĩ Nội Thần kinh cũng có cầu nối liên kết với nhau trong vấn đề chẩn đoán và điều trị.

Theo đó, đột quỵ não cấp gây ra nhiều biểu hiện trên bệnh tim mạch, đôi khi làm cho các bác sĩ Thần kinh lúng túng, như gia tăng hs Troponin (tổn thương cơ tim) với nhiều mức độ khác nhau, gây ra các biến đổi điện tâm đồ ECG. Ngoài ra, đột quỵ não cấp có thể làm nặng, gây ra hoặc xuất hiện đồng thời với một số bệnh cảnh tim mạch như suy tim, hội chứng mạch cấp, viêm cơ tim, tăng huyết áp…

“Ngày nay, điều trị đột quỵ não cấp là mô hình đa chuyên khoa, đa mô thức. Trong đó, chuyên khoa Thần kinh và Tim mạch đứng ở vị trí trung tâm. Hiện đã có những mô hình hệ thống cấp cứu kết nối điều trị đột quỵ não cấp với nhồi máu cơ tim cấp và đang có đề xuất mô hình kết hợp điều trị tái tưới máu cho cả tim và não để gia tăng hiệu quả điều trị bệnh nhân não tim cấp” – PGS.TS Hồ Thượng Dũng cho biết.

PGS.TS Hồ Thượng Dũng tham gia báo cáo online từ đầu cầu TPHCM

Khai thác một khía cạnh khác liên quan đến đột quy, TS.BS Trần Chí Cường tham gia báo cáo với đề tài “Chẩn đoán và điều trị các nguyên nhân xuất huyết não không do tăng huyết áp”. Trong đó cho thấy, ngoài nguyên nhân quan trọng nhất là tăng huyết áp thì xuất huyết não còn do rất nhiều các nguyên nhân khác như vỡ phình mạch máu não (Aneurysm), Vỡ dị dạng mạch máu não (AVM), rò động tĩnh mạch màng cứng (DAVF); các nguyên nhân hiếm gặp khác như dị tật bẩm sinh, Cavernoma, u xuất huyết…

Cuối cùng, TS.BS Trần Chí Cường nhấn mạnh, việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả đòi hỏi phối hợp nhiều chuyên khoa và trang thiết bị máy móc hiện đại. Bên cạnh đó, can thiệp nội mạch DSA ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý mạch máu não.

Chủ tọa đoàn tổng kết nội dung các báo cáo và giải đáp các thắc mắc của hội viên

Hội thảo còn đề cập đến nhiều vấn đề như: Ứng dụng MRI 3Tesla trong điều trị nhồi máu não bằng tiêu sợi huyết – ThS.BS Huỳnh Quốc Sĩ; Điều trị nội khoa nhồi máu não – TS.BS Lê Văn Tuấn; Chẩn đoán và điều trị các nguyên nhân tăng huyết áp thứ phát – ThS.BS Nguyễn Mạnh Cường; Đột quỵ do PFO: chẩn đoán và chỉ định điều trị bít dù – TS.BS Đỗ Nguyên Tín; Điều trị ngoại khoa xuất huyết não – BS.CK1 Nguyễn Quang Hưng… và chia sẻ kinh nghiệm trên những ca lâm sàng từ ThS.BS Trang Mộng Hải Yên, BS.CK1 Tô Văn Tân…

Bên cạnh giảng dạy lý thuyết, chương trình CME còn thực hành tại chỗ trên động vật tại phòng chuyên dụng Animal Lap. Khi đó, bệnh nhân đột quỵ sẽ là những “chú ỉn”, giúp các bác sĩ thực hành thao tác can thiệp thần kinh, giúp phát triển kỹ năng cho bác sĩ trước khi thực hiện trên người, hạn chế thấp nhất tai biến và sự cố y khoa.

Kết thúc chương trình hội nghị năm 2021, GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông nhận định: “Hội nghị do S.I.S Cần Thơ tổ chức với gân 40 bài báo cáo khoa học, trong đó có 1/3 là các báo cáo của chuyên gia nước ngoài. Bên cạnh đó, còn nhiều báo cáo của các chuyên gia đầu ngành trong nước về đột quỵ, tim mạch, điện quang, chẩn đoán hình ảnh. Đây là hội nghị tầm cỡ, mang đến rất nhiều điểm mới, xoay quanh vấn đề chẩn đoán, điều trị đột quỵ. Trong đó có nhiều bài báo cáo để lại ấn tượng đặc biệt”.

GS.TS.BS Nguyễn Văn Thông cũng hy vọng các học viên sẽ có được nhiều kiến thức bổ ích từ khóa học này, cập nhật kỹ năng chẩn đoán và xử trí đột quỵ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân toàn quốc.Phương Nguyên – Ảnh: Viết Hưởng – AloBacsi.vn