Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) là một trong những căn bệnh mạn tính phổ biến hiện nay. Bệnh không chỉ làm giảm chất lượng sống của hàng triệu người trên thế giới mà còn đòi hỏi phải quản lý và kiểm soát bệnh tốt để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Việc sử dụng thuốc đúng đủ đóng vai trò quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân vẫn thường xuyên mắc sai lầm trong quá trình điều trị dẫn đến việc kiểm soát đường huyết không hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về bệnh đái tháo đường và những sai lầm phổ biến mà người bệnh cần tránh. Để từ đó có thể giúp bệnh nhân đái tháo đường có thể chung sống hòa bình với căn bệnh này.

Bài viết được tham vấn y khoa bởi BS.CKI Nguyễn Thái Phương – Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện ĐKQT S.I.S Cần Thơ

Bệnh Đái Tháo Đường: Tổng Quan và Triệu Chứng

Bệnh đái tháo đường là tình trạng cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc đề kháng insulin (tế bào cơ thể giảm đáp ứng với insulin) hoặc cả hai, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao. Insulin là một hormone quan trọng do tuyến tụy sản xuất, giúp điều chỉnh lượng đường trong máu.

Có 3 loại chính:

Đái tháo đường tuýp 1: Khi đó cơ thể không sản xuất insulin. Bệnh thường xuất hiện ở trẻ em và người trẻ tuổi (thường < 30 tuổi). Người bệnh cần phải tiêm insulin hàng ngày để duy trì mức đường huyết bình thường.

Đái tháo đường tuýp 2: Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 90-95% các trường hợp, thường gặp ở người > 30 tuổi. Bệnh thường liên quan đến lối sống, chế độ ăn uống và tình trạng thừa cân. Cơ thể người bệnh không sử dụng insulin hiệu quả hoặc không sản xuất đủ lượng insulin cần thiết.

Đái tháo đường thai kỳ: Bệnh xuất hiện trong thời gian mang thai ở phụ nữ không có tiền sử tiểu đường trước đó. Đái tháo đường thai kì thường tự khỏi sau khi sinh, nhưng làm tăng nguy cơ phát triển đái tháo đường tuýp 2 trong tương lai.

Triệu Chứng của Bệnh Đái Tháo Đường

Các triệu chứng phổ biến của bệnh đái tháo đường:

• Uống nhiều – Tiểu nhiều
• Đói nhiều – Ăn nhiều
• Sụt cân – Mệt mỏi
• Vết thương lâu lành
• Nước tiểu bị kiến bu
• Thị lực giảm
• Tê tay, chân, ngứa, đau rát…
• Nhiễm trùng tái phát thường xuyên (như nhiễm trùng da, nhiễm trùng tiết niệu)

Nếu không được kiểm soát tốt, đái tháo đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh tim mạch, đột quỵ, bệnh thận, tổn thương thần kinh, bệnh mắt, và các vết thương khó lành có thể dẫn đến cắt cụt chi.

Những Sai Lầm Thường Gặp Ở Người Bệnh Đái Tháo Đường

1. Không tuân thủ lịch dùng thuốc

Bệnh nhân không tuân thủ lịch dùng thuốc như quên uống thuốc hoặc quên tiêm insulin, uống thuốc không đúng giờ, dẫn đến việc kiểm soát lượng đường trong máu không hiệu quả là sai lầm thường gặp ở người bệnh đái tháo đường. Để tránh sai lầm này, người bệnh nên đặt nhắc nhở trên điện thoại hoặc sử dụng hộp thuốc có các ngăn chia ngày và giờ hoặc nhờ sự hỗ trợ từ người thân trong việc dùng thuốc.

2. Tự ý thay đổi liều lượng

Một số bệnh nhân tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc mà không có sự chỉ dẫn của bác sĩ. Điều này có thể dẫn đến lượng đường trong máu không ổn định, gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn. Bệnh nhân nên tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thay đổi mà không có sự tư vấn.

3. Không theo dõi đường huyết thường xuyên

Việc không kiểm tra đường huyết thường xuyên làm cho bệnh nhân không nắm được mức đường huyết hiện tại, từ đó khó có thể điều chỉnh liều thuốc phù hợp. Ở bệnh nhân đái tháo đường cần theo dõi và ghi chép kết quả đường huyết hàng ngày, từ đó có thể thông báo cho bác sĩ ở mỗi lần tái khám để quản lý bệnh tốt hơn.

4. Không tuân thủ chế độ ăn uống và tập luyện

Chế độ ăn uống không kiểm soát, ăn nhiều thực phẩm giàu đường và tinh bột, cũng như thiếu hoạt động thể chất có thể làm giảm hiệu quả của thuốc. Bệnh nhân đái tháo đường cần tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn để duy trì mức đường huyết ổn định.

5. Không hiểu rõ về thuốc

Nhiều bệnh nhân không biết tác dụng và tác dụng phụ của thuốc mình đang dùng, do đó không nhận biết được các tác dụng phụ để kịp thời xử lý. Việc sử dụng các loại thuốc không kê đơn hoặc thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc có thể gây tương tác với thuốc đái tháo đường và gây ra tác dụng không mong muốn. Bệnh nhân nên tìm hiểu kỹ về thuốc mình đang dùng và luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác.

6. Không thông báo cho bác sĩ về các thay đổi trong cuộc sống

Việc không thông báo cho bác sĩ về các thay đổi trong cuộc sống như mang thai, thay đổi chế độ ăn uống, tăng/giảm cân, căng thẳng, hoặc các bệnh lý khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc và quản lý bệnh. Vì vậy, bệnh nhân cần thường xuyên cập nhật cho bác sĩ về tình hình sức khỏe và các thay đổi để được tư vấn kịp thời.

7. Sử dụng thuốc hạ đường vào ngày đi khám

Nhiều bệnh nhân sử dụng thuốc viên hạ đường hoặc tiêm insulin theo đơn, nhưng lại nhịn đói để đi khám xét nghiệm. Đặc biệt khi phải di chuyển xa hoặc chờ khám lâu, có thể dẫn đến tình trạng hạ đường huyết nguy hiểm. Để tránh tình trạng này, người bệnh nên ăn nhẹ trước khi đi khám.

8. Chỉ xét nghiệm đường huyết lúc đói

Đa số người bệnh chỉ thử đường huyết lúc đói mà không kiểm tra sau ăn 2 giờ. Điều này là sai lầm vì tăng đường huyết sau ăn có nguy cơ gây biến chứng tim mạch cao hơn. Vì vậy, hãy thường xuyên kiểm tra đường huyết sau ăn 2 giờ để quản lý bệnh tốt hơn.

9. Không thử đường huyết lúc bị đói

Khi cảm thấy đói, bệnh nhân thường cho rằng mình bị tụt đường huyết và sẽ ăn ngay. Tuy nhiên, điều này có thể là do thói quen ăn uống nhiều lần hoặc đói giả, đặc biệt ở những người có đường huyết cao trong thời gian dài. Hãy kiểm tra đường huyết để biết chính xác có cần ăn thêm không.

10. Hết thuốc nhưng không mua thuốc uống tiếp

Nhiều bệnh nhân nghĩ rằng ngưng thuốc vài ngày trước khi tái khám sẽ không sao. Trên thực tế, chỉ cần nửa ngày không dùng thuốc, đường huyết có thể tăng cao và gây biến chứng nguy hiểm. Hãy đảm bảo luôn có đủ thuốc và tuân thủ theo đơn bác sĩ.

11. Dùng mãi một đơn thuốc

Đái tháo đường là bệnh lý mạn tính và tiến triển liên tục. Khả năng tiết insulin giảm dần theo thời gian, và đường huyết có xu hướng tăng lên. Vì vậy, một đơn thuốc có thể phù hợp lúc này nhưng sẽ không còn hiệu quả trong vài tháng tới. Hãy thường xuyên tái khám để điều chỉnh liều thuốc phù hợp.

12. Bỏ thuốc đái tháo đường khi bị bệnh khác

Khi mắc bệnh khác, bệnh nhân thường ăn uống ít và sợ hạ đường nên giảm hoặc ngưng thuốc tiểu đường. Điều này là sai lầm vì các bệnh khác thường làm tăng hoạt động các tuyến nội tiết, sản xuất nhiều hormon làm tăng đường huyết. Hãy tiếp tục dùng thuốc và theo dõi đường huyết chặt chẽ khi bị bệnh khác.

13. Tự trị vết loét tại nhà

Nhiều bệnh nhân và người nhà nghĩ rằng các vết loét nhỏ sẽ tự lành. Tuy nhiên, ở người bị đái tháo đường, các vết loét này có thể là dấu hiệu của biến chứng thần kinh, mạch máu và cần được điều trị kịp thời. Nếu không, vết loét có thể lan rộng, tăng nguy cơ cắt cụt chi và nguy hiểm đến tính mạng.

14. Sử dụng thực phẩm chức năng thay thế cho thuốc điều trị

Một số bệnh nhân có xu hướng sử dụng thực phẩm chức năng vì tin rằng chúng có nhiều công dụng, thậm chí là chữa khỏi bệnh tiểu đường thay thế cho thuốc điều trị. Đây là sai lầm nguy hiểm nhất và cũng thường gặp nhất. Trên thực tế, thực phẩm chức năng chỉ có tác dụng hỗ trợ và không thể thay thế hoàn toàn các phương pháp điều trị chính thức. Nếu bỏ qua việc dùng thuốc và chỉ dựa vào thực phẩm chức năng, người bệnh có thể bị tăng đường huyết, biến chứng mạn tính ở mắt, thận và hệ thần kinh.

Lời Khuyên Cho Bệnh Nhân Đái Tháo Đường

Để quản lý tốt bệnh đái tháo đường và tránh các sai lầm trong việc dùng thuốc, bệnh nhân cần:

• Tuân thủ dùng thuốc và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Theo dõi đường huyết thường xuyên và ghi lại kết quả.
• Duy trì một chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.
• Cần tìm hiểu kỹ về thuốc mình đang dùng và không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngưng thuốc.
• Thông báo cho bác sĩ về bất kỳ thay đổi nào trong cuộc sống và các triệu chứng bất thường.

Việc quản lý bệnh đái tháo đường hiệu quả đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa bệnh nhân và các nhân viên y tế. Bằng sự hiểu biết và tuân thủ đúng các hướng dẫn của bác sĩ sẽ góp phần giúp bệnh nhân sống chung với bệnh một cách khỏe mạnh và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Được biết, từ năm 2020 đến nay, cứ vào mỗi thứ 3 hàng tuần, tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế SIS Cần Thơ có chương trình tầm soát và tư vấn tiểu đường hoàn toàn miễn phí cho bệnh nhân, thân nhân khi đến thăm khám. Chương trình ra đời với mong muốn chung tay vì cộng đồng chủ động kiểm soát và ngăn ngừa bệnh đái tháo đường tốt hơn, từ đó giúp nâng cao ý thức cộng đồng về bệnh đái tháo đường.

Kim Cương, ảnh: Tuấn Anh