Thoái hóa khớp gối ảnh hưởng nhiều nhất đến chức năng vận động, là nguyên nhân gây đau đớn hàng đầu cho người có tuổi. Tổn thương đặc trưng của thoái hóa khớp là thoái hóa sụn theo thời gian, gây mòn và rách sụn khớp, dẫn đến đau, giảm biên độ vận động của khớp. Bệnh nặng thường làm biến dạng và mất chức năng chi dưới. Có nhiều phương pháp để điều trị bệnh theo từng giai đoạn. Giai đoạn sớm điều trị nội khoa kết hợp phục hồi chức năng (PHCN), giảm cân, nội soi làm sạch khớp, cắt xương sửa trục xương chày. Giai đoạn muộn bệnh nhân không đáp ứng điều trị nội khoa, biến dạng chi nhiều, co rút khớp, lệch trục cơ học, trên XQ có hình ảnh hẹp khe khớp, khuyết xương thì bệnh nhân có chỉ định thay khớp gối, là biện pháp điều trị cuối cùng dùng để tái tạo khớp gối đã bị hỏng nặng, không có thể đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn khác

Bênh viện đa khoa quốc tế SIS Cần Thơ, ngoài chủ lực nội ngoaị khoa trong đột quỵ còn có điều trị nội ngoại khoa trong bệnh lý cơ xương khớp trong đó mổ cho các bệnh ly khớp là thế mạnh của khoa ngoại cơ xương khớp. đặt biệt là mổ khớp gối với máy móc tối tân hiện đại và tay nghề cao đạt hiêu quả, sau ca mổ thành công là đoạn đường phía trước góp phần phục hồi vận động khớp gối, phục hồi vận động chi dưới  để hướng về phía đi lại bình thường.

Ngày nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật cho ra đời nhiều thế hệ khớp mới, có những ưu điểm vượt trội cùng với tiến bộ về phẫu thuật đã quy chuẩn chỉ định mổ, kỹ thuật mổ…làm cho phẫu thuật thay khớp gối ngày càng phổ biến và đạt được nhiều thành tựu tốt nhất. Tuy nhiên, sau phẫu thuật thay khớp gối bệnh nhân để trở về hoạt động bình thường phải có một quy trình điều trị vật lý tri liệu-Phục hồi chức năng hàng ngày đặc thù cho khớp gối..

Mục đích của thay khớp nhân tạo là lấy đi những mặt sụn bị hư và thay thế vào 1 khớp nhân tạo. Bệnh nhân sẽ chịu sức nặng lên khớp nhân tạo.  Sau khi phẫu thuật phải giải quyết được 4 vấn đề:

• Không còn đau khớp
• Hết biến dạng khớp
• Lấy lại được tầm vận động gần như bình thường
• Khớp đạt được sự vững chắc.

Một số Trường hợp cân nhắc chỉ định phẫu thuật thay khớp gối:Bệnh nhân mắc các bệnh phối hợp như đái tháo đường, suy tim, viêm mủ khớp, phần mềm xung quanh khớp xơ cứng……

Với thiết kế chương trình phục hồi chức năng thích hợp, cá thể cho từng loại phẩu thuật, từng bệnh cảnh, từng khả năng hồi phục bệnh nhân, phòng vât lý trị liệu – phục hồi chức năng bằng các loại máy điều trị hiện đại như máy xung điện, laser công suất cao, siêu âm trị liệu,…. Và tay nghề các bác sĩ, kỹ thuật viên cao tay nghề cao, đồng đều có thể giúp bệnh nhân sớm phục hồi khả năng di chuyển độc lập sau khi phẫu thuật và có sự hồi phục hiệu quả.

 Phục hồi chức năng sau khi thay khớp gối là một phần quan trọng giúp phẫu thuật thành công. Phục hồi chức năng giúp bệnh nhân sớm trở lại với lối sống năng động và khỏe mạnh thông qua việc kiểm soát đau, kéo giãn và tăng sức mạnh, tăng cường khả năng vận động và hoạt động độc lập của bệnh nhân. Sau ngày phẫu thuật, bác sĩ phẫu thuật sẽ đề nghị bệnh nhân bắt đầu chương trình phục hồi chức năng hàng ngày dành cho bệnh nhân phẫu thuật khớp gối. Chương trình này sẽ giúp bệnh nhân:

• Duy trì tư thế an toàn và thoải mái,
• Kiểm soát đau và sưng ở khớp gối
• Tập đứng lần đầu tiên và đi các bước đầu tiên với dụng cụ trợ giúp đi lại.
• Tăng cường vận động khớp gối và tăng sức mạnh các cơ quanh khớp gối
• Tăng cường khả năng di chuyển và tự chủ
• Chuẩn bị để trở về nhà và trở lại các hoạt động thường ngày

Cần thiết nhất là cặp nạng, khung tập đi: bệnh nhân sẽ sử dụng các dụng cụ này trong vài tuần cho đến khi phục hồi lại được dáng đi bình thường và không còn đau. Bệnh nhân phải sử dụng dụng cụ trợ giúp đi theo đề nghị của chuyên viên vật lý trị liệu. Chuẩn bị môi trường tại nhà an toàn và thoải mái: Trước khi nhập viện, bệnh nhân nên sắp xếp lại môi trường trong nhà, phòng ngủ, phòng tắm và phòng khách trên cùng một tầng để tiện đi lại và không phải leo cầu thang. Đề phòng té ngã tại nhà bằng cách sử dụng thảm chống trượt, dọn dẹp gọn gàng các chướng ngại vật như dây điện…. Đảm bảo phải có ghế ngồi cao, chắc chắn và có chỗ gác tay… , bệ ngồi vệ sinh cao, nhà vệ sinh có tay vịn an toàn, ghế để ngồi tắm….

Mục tiêu điều trị phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối:

• Kiểm soát phù nề, giảm đau

• Tăng cường tầm vận động khớp

• Tăng cường sức mạnh, sức dẻo dai của cơ

• Tập di chuyển với dụng cụ trợ giúp

• Vật lý trị liệu được áp dụng sớm sau phẫu thuật.

• Giúp bệnh nhân trở lại hoạt động bình thường.

Bệnh nhân (BN) được điều trị sớm ngay sau phẫu thuật: ngay khi BN đang nằm tại bệnh viện, kỹ thuật viên bắt đầu tập gối cho bệnh nhân. Khi gối đã vững vàng, ổn định, kỹ thuật viên sẽ giúp BN đi bộ với nạng hoặc khung tập đi. Bài tập được tập vài lần trong ngày. Bệnh nhân trở về nhà được nếu:

• Vết mổ ổn định
• Lên xuống giường được
• Đi bộ được với nạng, khung tập đi
• Đi được vào nhà tắm.

Điều quan trọng là bệnh nhân phải có cơ lực cơ đùi tốt, tầm vận động khớp gối được cải thiện.

Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng theo từng giai đoạn như sau:

Giai đoạn I: 1 đến 2 tuần sau mổ. Mục đích:

• Kiểm soát phù nề, giảm đau.

• Duy trì duỗi gối 0^o  và gấp 100^o.

• Duy trì sức mạnh của cơ.

• Di chuyển được với dụng cụ trợ giúp: Nạng, gậy, khung tập đi.

• Duy trì bài tập tại nhà.

Ngày 1 sau phẫu thuật:

• Chườm lạnh khớp gối 15 phút/ lần, ít nhất 3 lần một ngày. Nếu thấy cần thiết có thể chườm nhiều hơn.

• Các bài tập trên giường: Tập co cơ tĩnh, bệnh nhân nằm với chân duỗi thẳng, co cơ tĩnh chân phẫu thuật, co 5 giây nghỉ 5 giây, tập 10 lần /ngày.

• Các bài tập khác: tập vận động khớp cổ chân, tập trượt gót chân.

• Tập ngồi dậy, tập thay đổi vị trí trên giường.

• Vận động chủ động khớp gối : 0^o  đến 70º.

• Có thể sử dụng máy tập : 0º  đến 100º , ít nhất 4 giờ/ngày.

Ngày thứ 2 sau phẫu thuật:

• Tiếp tục các bài tập như trên.

• Bài tập độc lập trên giường 5 lần / ngày.

• Tập vận động khớp cổ chân.

• Tập gập duỗi dạng khép háng chủ động hoặc chủ động có trợ giúp.

• Tập ngồi trên ghế 30 phút, 2lần/ngày.

• Tập di chuyển vào buồng tắm, nhà vệ sinh với người trợ giúp.

• Vận động chủ động khớp gối : 10º đến 80º

Ngày thứ 3 tới 2 tuần sau phẫu thuật:

• Tiếp tục các bài tập ở trên.

• Tập các bài tập khớp gối: Tập duỗi khớp gối hoàn toàn, mỗi ngày tập gấp chủ động khớp gối thêm 10º đến ngày thứ 5 tầm vận động khớp gối đạt 100º

• Tập mạnh sức cơ đùi, sức cơ cẳng chân bằng các bài tập có sức cản.

• Tập đứng chịu lực lên 2 chân, đứng chịu lực lên từng chân, khi bệnh nhân chịu được trọng lực thì tập thăng bằng khi đứng. Tập dồn trọng lượng lên chân phẫu thuật.

• Ở tư thế đứng: tập các bài tập gấp duỗi dạng khép khớp háng chân phẫu thuật.

• Tập di chuyển với nạng, khung tập đi.

Giai đoạn II: Từ 2 đến 5 tuần sau phẫu thuật.

Mục đích:

• Giảm đau, giảm phù nề.

• Gia tăng tầm vận động của khớp từ 0^o  đến 115º.

• Tăng cường sức mạnh của cơ.

• Trở lại hoạt động chức năng hàng ngày.

• Bắt đầu tham gia chương trình tập tại nhà.

Phương pháp: Duy trì các bài tập ở giai đoạn I.

• Tập gấp duỗi khớp gối bằng các bài tập thụ động, chủ động có trợ giúp.

• Mỗi tuần tập gấp gối thêm 5º đến 5 tuần tầm vận động khớp gối đạt 0^o đến 115º.

• Bài tập kéo giãn thụ động khớp gối do KTV thực hiện.

• Tăng cường sức mạnh cơ: tập vận động khớp gối chủ động có sức cản tăng dần.

• Đến tuần thứ 3 bắt đầu các bài tập xuống tấn.

• Tập di chuyển trên đệm, bước qua chướng ngại vật ít nguy hiểm có sử dụng nạng trợ giúp.

• Hoạt động trị liệu sau phẫu thuật: tập luyện cách di chuyển tại giường, sử dụng hố xí bệt, nhà tắm, đi giày dép.

• Tập đạp xe đạp 15 phút/lần, 2lần/ngày.

Giai đoạn III: Sau phẫu thuật từ 6 đến 8 tuần

Mục đích:

• Tiếp tục cải thiện tầm vận động khớp từ 0 đến 115º  –120º.

• Gia tăng sức mạnh cơ.

• Tập thăng bằng không cần trợ giúp.

• Trở lại các hoạt động hàng ngày.

Phương pháp:

• Duy trì các bài tập ở giai đoạn 2

• Tiếp tục tập vận động gấp duỗi khớp gối

• Tập tăng cường sức mạnh cơ

• Tập đứng chiụ lực hoàn toàn trên chân phẫu thuật

• Bỏ dụng cụ trợ giúp

• Tập đi bộ , lên xuống cầu thang

• Tập đạp xe đạp

• Tập chạy nhẹ, trở lại các hoạt động thể thao.

Các lưu ý sau phẫu thuật thay khớp gối:

–   Không đứng quá lâu, không gập gối quá mức.

–   Không lấy chân phẫu thuật làm chân trụ.

–   Ghế ngồi đủ cao đàm bảo gối gấp 90º, có tay vịn.

–   Nền nhà tắm tránh ẩm ướt, sử dụng thảm chống trượt.

–   Các môn thể thao cho phép: Đi bộ, đạp xe, bơi, khiêu vũ, đánh golf.

• Các điều trị khác: thuốc điều trị bổ sung (khi có chỉ định):

–   Kháng sinh.

 –   Giảm đau.

–   Chống phù nề.

–   Chống huyết khối tĩnh mạch.

Người bệnh cần theo dõi tái khám định kì theo lời dặn của bác sĩ

Tiếp nối thành công của khoa ngoại cơ xương khớp trong phẩu thuật khớp gối thì phòng vật lý trị liệu – phục hồi chức năng của Bệnh viện SIS Cần Thơ với trang bị máy móc tối tân hiện đại, phương tiện di chuyển phù hợp và tay nghề cao, kỹ thuật, đồng đều, giàu kinh nghiệm của đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên vật lý trị liệu tại SIS Cần Thơ góp phần mang lại hiệu quả cao nhất để người bệnh phục hồi tốt chức năng khớp gối, chức năng vận động của chân đưa người bệnh trở về cuộc sống, sinh hoạt, tập luyện, học tập, nghề nghiệp bình thường hồi phục sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống..